Fəal/interaktiv təlimə görə, şagird nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi
Qiymətləndirmədə maksimum obyektivliyə nail olunması dərsə rəğbətin artmasına,öyrənməyə meyilin güclənməsinə səbəb olur
Etiraf edək ki,qiymətləndirmə ənənəvi təlimin ən zəif və ədalətsizliklə müşayət olunan məqamıdır. Şagird nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi ənənəvi olaraq onların əldə etdikləri bilik, bacarıq və dəyərlərin kəmiyyətcə qiymətləndirilməsinə əsaslanır. Lakin ənənəvi təlimdə şagirdlərin təlimin nəticələrini müəyyən edən şəxsi keyfiyyətlərinin qiymətləndirilməsi sistemi mövcud deyildir.Nəzərə alınmalıdır ki,ancaq şəxsi keyfiyyətlərin qiymətləndirilməsi təlim prosesinin yekunları haqqında tam təsəvvür yaratmağa imkan verə bilər.Təəssüf ki, qiymətləndirmənin ənənəvi praktikası ancaq cəmləyici qiymətə əsaslanır. Həm yekun qiyməti, həm də cari qiymət cəmləyici xarakter daşıyır. Bundan başqa ənənəvi qiymətləndirmənin əsas problemlərindən biri yekun qiymətinin cari qiymətdən asılılığıdır.Yekun qiymətinin verilməsi praktikası şagirdin bütün cari qiymətlərinin ortalanmasından ibarətdir. Cari qiymət dəyişməz xarakter alır və şagirdlərin nailiyyətlərinin gələcək qeyri-obyektiv mənzərəsini «formalaşdırmağa» başlayır.Ənənəvi təlimdə şagird nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi üçün istifadə olunan əsas formalar yoxlama yazı işləri ( və ya testlər) və şifahi cavablardır. İki qiymət növü mövcuddur: cari və yekun qiymət. Cari qiymət ayrı-ayrı mövzu və bölmələrin şagird tərəfindən mənimsənilməsini yoxlayır, yekun qiymət isə tədrisin nəticələrini ümumiləşdirir.Cari (gündəlik) qiymətləndirmədə aşağı qiymət alan şagirddə dərs ilinin sonrakı dövrlərində (rüblərdə) irəliləmə müşahidə olunsa da,onun illik (yekun) qiymətini yüksəltmək mümkün olmurdu.Qiymətləndirmədə belə bir vəziyyətin hökm sürməsi şagirdlər üçün acınacaqlı olurdu.Ən başlıcası,şagirdlər zəif mənimsədikləri və aşağı qiymət aldıqları mövzuların üzərinə yenidən qayıtmağa nə ehtiyac duyurdular ,nə də bununla ciddi maraqlanan olurdu.Rübsonu təkrarlar formal xarakter daşıyırdı.
Fəal/interaktiv təlimdə də qiymətləndirmə ilə bağlı problemlərin olduğu etiraf edilir.Lakin bu yeni yanaşmada irəliyə doğru atılmış addımlar,tətbiq edilməyə layiq cəhətlər çoxdur.Belə ki,burada şagird nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi şagirdlərin biliklərə yiyələnmək, onlardan istifadə etmək, nəticə çıxarmaq bacarıqları haqqında məlumatların toplanması prosesi kimi qəbul edilir və aşağıdakı məqsədlərə xidmət edir:
-şagirdin irəliləyişlərinin (geriləmələrinin) izlənilməsi (monitorinqi);
-təlim prosesində qərarların qəbulu;
-şagirdin təlim nəticələrinin qiymətləndirilməsi.
Fəal/interaktiv təlimdə qiymətləndirmə elə formada həyata keçirilir ki,şagirdlərdə öz uğurlarını daha da artırmaq həvəsi və imkanı təmin olunur.Bu təlimdə qiymətin iki əsas vəzifəsi var:
Birincisi,öz uğurlarını daha da genişləndirməsi məqsədilə şagirdin təlimdəki irəliləyişinin səviyyəsini onun özünə və valideynlərinə müntəzəm bildirməsidir. Bu formalaşdırıcı (cari)qiymətdir.Bu,şagirdə imkan verir ki,aşağı qiymətini təkrar cavabla yüksəltsin.
İkincisi,proqramın qarşıya qoyduğu təlimi məqsədlərə şagirdin nail olması dərəcəsi barədə məlumatın verilməsidir.Bu.summativ (yekun )qiymətdir.Bu,şagirdin tədris fəaliyyətinin yekun qiymətləndirilməsi zamanı verilir və dəyişməz,sabit olması ilə fərqlənir.
Fəal/interaktiv təlim qiymətləndirməni dərsin hər mərhələsindən sonra da aparılmasını məqbul sayır.Bu yeni yanaşma şagirdlərdə öz təlim fəaliyyətlərinə anlayaraq qiymət vermək bacarığının formalaşmasına xüsusi önəm verir.
Fəal/interaktiv təlimə görə,şagird nailiyyətlərinin qiymətləndirilmə obyektləri çoxdur.Bunlardan biri ,yuxarıda qeyd etdiyimiz ənənəvi təlimin çox az diqqət yetirdiyi şagirdin şəxsi keyfiyyətlərini diqqət mərkəzində saxlamasıdır.Şagirdin biliyə yiyələnmək həvəsinin ,yaradıcılıq meyillərinin ,mənəvi keyfiyyətlərinin və.s onun təlim nəticələrində mühüm rol oynadığını unutmaq olmaz.Qeyd olunmalıdır ki, interaktivliyə əsaslanan təlim prosesində şagirdlərin özünü və sinfi, hətta bütövlükdə dərsin özünü qiymətləndirməsi imkanları çox genişdir. Yeni təlim metodları ilə işləyən müəllimlər bu qiymətləndirmə üsulundan müntəzəm istifadə edir və çox yaxşı nəticələr əldə edirlər. Bu üsulun tətbiqi nəticəsində şagirdlərdə:
-müstəqillik və özünəinam bacarıqları formalaşır;
-obyektivlik, özünə və yoldaşlarına qarşı tələbkarlıq vərdişləri inkişaf edir;
-ədalətli, əməksevər və özünəgüvənən iradi keyfiyyətlər yaranır.
Fəal/interaktiv təlimin bu cəhətlrə diqqət yetirməsi bütövlükdə təlimin uğurları,nəticələri barədə əsaslı fikir söyləməyə imkan verir.Deyilənlərdən aydın olur ki,bu cəhətlər təlim prosesinin hansı dərəcədə uğurlu olduğunu müəyyənləşdirmək üçün meyar rolunu oynayır.
